Thời gian tới, nắng nóng có khả năng tiếp tục xuất hiện nhiều đợt và gay gắt hơn trung bình nhiều năm. Nhiều người dễ bị say nắng, say nóng, đột quỵ do nóng, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

Nội dung được Bộ Y tế đề cập trong văn bản ban hành ngày 3/4 gửi Sở Y tế các tỉnh, thành phố, về việc dự phòng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, người lao động trước tác động của nắng nóng, hạn hán, xâm nhập mặn.

Các vấn đề sức khỏe thường gặp trong mùa nắng nóng

Bộ Y tế dẫn thông tin theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, năm 2024 do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, từ đầu năm đến nay nắng nóng kéo dài, hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn đã xảy ra ở một số địa phương, nhất là ở Đồng bằng sông Cửu Long và miền Trung, Tây Nguyên.

Trong thời gian tới, nắng nóng có khả năng tiếp tục xuất hiện nhiều đợt và gay gắt hơn trung bình nhiều năm, có nguy cơ gây nên hạn hán, thiếu nước sạch cho sinh hoạt và ảnh hưởng đến sức khỏe người dân, người lao động.

Bộ Y tế cho biết vào mùa nắng nóng, có thể gặp phải một số vấn đề sức khỏe thường gặp là say nắng, say nóng, hoặc đột quỵ do nóng.

Nguyên nhân chủ yếu do phải tiếp xúc quá lâu, hoặc làm việc trong môi trường nắng nóng, nhiệt độ cao, hoặc cũng có thể do thay đổi nhiệt độ môi trường đột ngột.

Một số đối tượng có nguy cơ cao gồm: Người già, trẻ nhỏ và phụ nữ có thai; Những người làm việc, luyện tập với cường độ cao ở ngoài trời nắng lâu, hoặc trong môi trường nóng bức, như người lao động nông nghiệp, công nhân làm việc ở các lò gạch, lò luyện gang thép…; Những người mắc các bệnh mạn tính, như tăng huyết áp, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản, đái tháo đường...

Biểu hiện của các vấn đề sức khỏe thường gặp trong mùa nắng nóng phụ thuộc vào thời gian tiếp xúc với nắng nóng, mức độ tăng thân nhiệt của cơ thể.

Trong đó, ở mức độ nhẹ là mệt mỏi, khát nước, hoa mắt, chóng mặt, tăng nhịp tim, tăng nhịp thở, hồi hộp đánh trống ngực, chuột rút.

Mức độ nặng là đau đầu dữ dội, khó thở tăng dần, cảm giác buồn nôn hoặc nôn, yếu hoặc liệt nửa người, co giật, ngất xỉu hoặc hôn mê, trụy tim mạch (tim đập nhanh, huyết áp tụt…), và có thể tử vong.

Bộ Y tế lưu ý, khi gặp vấn đề sức khỏe do nắng nóng, tùy theo mức độ biểu hiện mà cần nhanh chóng áp dụng những biện pháp xử trí phù hợp.

Cụ thể, với mức độ nhẹ, cần chuyển ngay nạn nhân vào chỗ mát, thoáng gió. Nới lỏng quần áo hoặc cởi bỏ bớt quần áo bên ngoài của nạn nhân. Sau đó, lau cơ thể nạn nhân bằng khăn mát, hoặc có thể dội nước mát vào cơ thể nạn nhân rồi lau khô. Đặt khăn thấm nước mát hoặc nước đá tại các vị trí như vùng nách, hai bên cổ để giúp nhanh chóng giảm nhiệt độ cơ thể.

Nếu nạn nhân uống được nước, cho uống từng ngụm nhỏ nước mát. Tốt nhất là uống nước có bổ sung muối và khoáng chất, như nước Oresol pha đúng liều lượng theo hướng dẫn sử dụng.

Nếu nạn nhân bị chuột rút, cần xoa bóp nhẹ nhàng vùng cơ bị chuột rút. Lưu ý không để cho nhiều người vây quanh nạn nhân. Sau khoảng 10 - 15 phút các biểu hiện sẽ giảm dần.

Trường hợp nạn nhân có các biểu hiện ở mức độ nặng, cần gọi ngay cấp cứu 115, hoặc nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Lưu ý trong quá trình vận chuyển thường xuyên chườm mát cho nạn nhân.

Các biện pháp dự phòng

Về biện pháp dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo, người dân cần hạn chế đi ra ngoài trời nắng trong những ngày nắng nóng, đặc biệt trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều.

Những người đang ở trong phòng điều hòa nhiệt độ thấp không nên đi ra ngoài trời nắng đột ngột, mà cần phải có một khoảng thời gian để cơ thể thích nghi với môi trường bên ngoài, bằng cách tăng nhiệt độ điều hòa trong phòng, hoặc ngồi nghỉ trong bóng mát trước khi đi ra ngoài trời.

Mặc quần áo sáng màu, thoáng mát, thấm mồ hôi. Đồng thời, tăng cường ăn các loại rau xanh và hoa quả, nên có món canh trong bữa ăn hàng ngày.

Đặc biệt cần uống tối thiếu 1,5 – 2 lít nước trên ngày. Nên uống thành nhiều lần trong ngày, không nên uống quá nhiều nước trong một lần. Ngoài ra, cần rèn luyện thân thể để nâng cao sức đề kháng, và sức chống chịu của bản thân với điều kiện thời tiết nắng nóng.

Đối với những người phải làm việc trong thời tiết nắng nóng, cần bố trí thời gian làm việc vào những lúc trời mát mẻ, như vào sáng sớm hoặc chiều muộn. Hạn chế thời gian làm việc trong môi trường nhiệt độ cao.

Nếu bắt buộc phải làm việc thì không nên làm việc quá lâu trong môi trường nóng bức, tránh các hoạt động thể lực quá sức. Nên định kỳ sau khoảng 45 phút đến 1 giờ làm việc thì nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát, trong khoảng thời gian từ 15 - 20 phút.

Trường hợp này cũng nên hạn chế tối đa diện tích tiếp xúc của ánh nắng lên cơ thể, đặc biệt là vùng vai gáy. Sử dụng phương tiện bảo hộ cá nhân phù hợp khi làm việc ngoài trời nắng, như quần áo bảo hộ lao động, mũ, nón, kính.

Mặc quần áo rộng, thoáng mát và thấm mồ hôi. Có thể sử dụng thêm các loại kem chống nắng. Lưu ý, không sử dụng các loại đồ uống có cồn. Cần uống nước đều đặn trong suốt thời gian làm việc.

Đặc biệt cần uống thêm các loại nước có bổ sung thêm muối và khoáng chất, như Oresol đối với những người bị mất nhiều mồ hôi trong quá trình làm việc, khi uống nước cần tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất.

Đối với đàn gia súc vật nuôi

 Đối với lợn:

- Chuồng trại: Nên làm chuồng hướng nam hoặc đông nam, nên lợp mái ngói hoặc mái lá cọ, lá dừa, rơm... Trong chuồng lắp đặt quạt điện, hệ thống quạt thông gió. Xung quanh chuồng trồng cây xanh tạo bóng mát. Chuồng nuôi nên có phên che chống nắng xung quanh, hàng ngày phun nước lên mái chuồng để hạ bớt nhiệt.

- Giảm nhiệt độ chuồng nuôi bằng cách thường xuyên vệ sinh chuồng nuôi, thu gom phân vào hố chứa phân (để giảm sức nóng do phân bốc lên). 

- Giảm mật độ nuôi nhốt: Đối với lợn nái 3 - 4 m² trên con, lợn thịt là 2 m² trên con.

- Cần tắm cho lợn 1 - 2 lần trên ngày.

- Cho lợn uống đủ nước sạch, mát, bổ sung Bcomplex, Vitamin C, chất điện giải, men tiêu hóa… để  giải nhiệt và tăng cường sức đề kháng.

- Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin: Phó thương hàn, dịch tả, tụ huyết trùng… để lợn có miễn dịch phòng bệnh.

- Cách ly lợn ốm để theo dõi, chăm sóc và điều trị.

- Tăng cường chăm sóc lợn nái, lợn con theo mẹ.

- Thực hiện các biện pháp về chăn nuôi an toàn sinh học, tiêu độc khử trùng định kỳ chuồng trại và khu vực chăn nuôi bằng các loại hóa chất như: Han – Iodine, Virkon, Benkocid... hoặc rắc vôi bột.

 Đối với trâu, bò

- Xung quanh chuồng trại nên trồng cây xanh tạo bóng mát. Chuồng nuôi nên có phên che chống nắng.

- Chuồng trại: Giữ chuồng trại sạch sẽ và thông thoáng. Giảm nhiệt độ chuồng nuôi bằng cách vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, thu gom phân, thực hiện ủ phân sinh học.

- Chăn thả sáng sớm hoặc chiều muộn: Buổi sáng cho trâu bò đi chăn thả sớm (6 giờ thả, 9 giờ về); buổi chiều chăn thả muộn (4 giờ thả, 6 giờ về). Nên buộc trâu bò ở những nơi có cây xanh bóng mát cho trâu bò nghỉ ngơi.

 - Mật độ nuôi nhốt đối với trâu bò thịt: 4 - 6 m² trên con; bề nghé 1- 2 m² trên con.

- Cho uống đủ nước sạch, mát, bổ sung Vitamin C để giải nhiệt, cho ăn đủ no từ 30 - 35 kg thức ăn thô xanh, 0,5 - 1 kg thức ăn tinh (bột ngô, sắn, cám gạo...), 15 - 20 gam muối ăn để đảm bảo sức khoẻ, tăng khả năng chống nóng, chống bệnh tật.

- Nên tắm chải cho trâu bò 1 - 2 lần trên ngày để giảm nhiệt cho cơ thể.

- Cách ly gia súc ốm để theo dõi, chăm sóc và điều trị. Tăng cường chăm sóc gia súc có chửa và gia súc non.

- Tăng cường diệt ve, mòng trên thân gia súc, nền chuồng và bãi chăn.

- Định kỳ tiêu độc khử trùng chuồng trại và khu vực chăn nuôi bằng các loại hóa chất như: Han – Iodine, Virkon, Benkocid... hoặc rắc vôi bột.

Đối với gia cầm

- Với chuồng trại kín: Do có hệ thống làm mát, khi chạy tối đa công suất theo thiết kế, nhiệt độ chuồng nuôi có thể giảm được 5 – 7 độ C so với nhiệt độ bên ngoài, nên gia cầm ít bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ môi trường. Chú ý hệ thống cấp phát điện dự phòng.

- Với chuồng thông thoáng tự nhiên: Giữ chuồng trại thoáng mát, sạch sẽ. Nên làm chuồng hướng nam hoặc đông nam, lợp mái ngói hoặc mái lá cọ, lá dừa, rơm... Nên có phên che chống nắng xung quanh, những ngày nhiệt độ cao có thể phun nước lên mái chuồng để hạ bớt nhiệt.

- Hạn chế nắng chiếu xiên vào chuồng bằng cách che chắn.

- Dùng lưới đen hoặc trồng cây xanh, giàn cây leo che mái và hướng nắng.

- Cho gà ăn sớm, ăn xong treo máng ăn lên cho thoáng chuồng nuôi nhằm giảm nhiệt độ chuồng nuôi.

- Giảm độ dày đệm lót (nếu quá dầy vì đệm lót sinh nhiệt nhiều).

- Giảm mật độ nuôi để làm giảm nhiệt độ chuồng nuôi:

+ Đối với gà con: úm 50 - 60 con trên m²,

+ Đối với gà 0,5 - 1 kg: nhốt 8 - 12 con trên m²,

+ Đối với gà 2 - 3 kg: nhốt 3 - 5 con trên m².

-  Nếu thời tiết quá nóng có thể thả gà ra vườn, gốc cây quanh chuồng.

- Cung cấp nước sạch, mát: cho uống tự do.

- Đối với gà đẻ rất dễ chết vào những ngày nhiệt độ quá cao nên tránh nuôi quá béo bằng cách giảm bớt năng lượng trong khẩu phần, cho ăn thêm rau xanh.

- Tăng sức đề kháng cho gia cầm bằng cách cho uống Bcomplex, Vitamin C, chất điện giải, men tiêu hóa… cho ăn các loại cám chất lượng tốt, phòng bệnh cho gia cầm bằng các loại vắc xin: Newcastle, cúm, dịch tả vịt, tụ huyết trùng… để tăng khả năng miễn dịch chống lại các loại bệnh nguy hiểm xâm nhập.

- Cách ly gia cầm ốm vào ô riêng để theo dõi, chăm sóc và điều trị.

- Thực hiện các biện pháp về chăn nuôi an toàn sinh học, tiêu độc khử trùng định kỳ chuồng trại và khu vực chăn nuôi bằng các loại hóa chất như: Han – Iodine, Virkon, Benkocid... hoặc rắc vôi bột .

 Nguyễn Thảo